Na jaren vol uitdaging nadert het project Verlengde brug Veerweg Alphen de finishlijn. Het doel van dit project is het verbeteren van de hoogwaterveiligheid langs de Maas. Er is ruimte gemaakt voor het water in de uiterwaarden bij Alphen-Lith. De brug aan de Veerweg en de aangelegde geul zorgen samen met het zandwinningsproject Over de Maas voor een waterstandsdaling van ruim zeventien centimeter. Met projectcoördinator Mayke van Haagen (provincie Gelderland), opdrachtnemer Herman van der Linde (directeur Over de Maas CV) en landschapsarchitect Hans van Engen (provincie Noord-Brabant) blikken we terug op het proces en resultaat.
Een golf van verandering
De Deltabeslissing Rijn MaasDelta voorzag in een mogelijke maatregel om de dijk bij Moordhuizen landinwaarts te verplaatsen, waardoor dit buurtschap zou moeten verdwijnen. Nieuwe berekeningen toonden aan dat een bredere geul en langere brug in de Veerweg de waterstand ook met de beoogde 2-3 cm extra kon laten dalen. Door de zandwinning Over de Maas was al een plas ontstaan die via de geul met de Maas zou worden verbonden. De brug over deze geul zorgt voor de verbinding tussen de Veerweg en de veerpont van Lith-Alphen.
“Oorspronkelijk stond er een kleine verkeersbrug op de agenda. Bij Over de Maas CV ontstond het idee voor een bredere geul en een langere brug om de waterstand verder te verlagen. Met de grote brug konden we inzetten op een duurzame, langetermijninvestering. Om deze gouden kans, en wat we toen dachten een ‘quick win’, te kunnen verzilveren, hebben we als gezamenlijke overheden en private partij Over de Maas CV de handen in een geslagen om dit project te gaan realiseren. Dat we daarbij als gezamenlijke partners voor deze kans gingen was cruciaal om uiteindelijk na vele hobbels het project te doen slagen”, aldus projectcoördinator Mayke van Haagen (provincie Gelderland).
Een proces met obstakels
In het voorjaar van 2020 waren alle betrokken partijen akkoord: het ministerie van I&W, provincie Gelderland, provincie Noord-Brabant, gemeente West Maas en Waal, en Over de Maas CV. De samenwerkingsbijeenkomst was getekend en de aanbesteding door Over de Maas CV kon worden uitgezet.
“Vlak na de samenwerkingsovereenkomst stonden we voor de eerste uitdaging: de vergunningverlening. Door de bredere geul was een aanpassing van de waterwetvergunning nodig en ook bleek de aanbestedingsprijs hoger te zijn dan begroot. In de geul moest een dam in V-vorm worden aangelegd zodat er bij hoogwater een gelijkmatige instroom in de geul kan ontstaan. Een te snelle instroom van water zou namelijk sedimentatie in het zomerbed van de Maas veroorzaken en de scheepsvaart op de Maas kunnen belemmeren. Het was een complexe puzzel om het juiste evenwicht te vinden, maar uiteindelijk blijkt het een uitstekende oplossing voor dit gebied”, vertelt Opdrachtnemer Over De Maas CV Herman van der Linde.
Ook werd door de beide provincies en het Rijk het budget opgehoogd. Het project kreeg een ‘go’ en kon van start. Wat dit project uniek maakt, zijn de externe factoren en de voortdurende onverwachte obstakels. De oorspronkelijke aannemer ging failliet, wat leidde tot extra kosten en vertraging. Toen er uiteindelijk een nieuwe aannemer was aangetrokken, begon de oorlog in Oekraïne. Dit veroorzaakte enorme prijsstijgingen van onder meer het staal voor de liggers van de brug. Het budget werd opnieuw overschreden. Daarnaast werd er een spannende beslissing genomen over de materialen.
“De brug is tachtig meter lang en verdeeld in twee delen met betonnen balken van veertig meter. Slechts twee Nederlandse fabrieken maken deze balken. De oorspronkelijke aannemer had ze al besteld en de productie was ingepland. In die fase hadden we nog geen nieuwe aannemer. We hebben de bestelling toch door laten gaan, omdat we anders twee jaar moesten wachten op ruimte in de productieplanning. Als uitvoerende en bestuurlijke partners moet je elkaar bij dergelijke grote beslissingen heel goed op de hoogte houden, keuzes uitleggen en soms oplossingen met risico in gang zetten”, opdrachtnemer Over De Maas CV, Herman van der Linde.
Toen de nieuwe aannemer begon bleek er al snel een volgende onverwachte tegenvaller en uitdaging klaar te staan. De middenpijler van de brug moest diep onder water gefundeerd worden. Dit vereiste een droge bouwput met extra lange heipalen en een stalen damwand. De geplande waterdichte bodem met waterglas, een kunstharsinjectie, faalde doordat de kunststof slangen smolten door de extreem hoge onverwachte weerstand in de ondergrond. Uiteindelijk werd er onderwaterbeton gebruikt om de bouwkuip waterdicht te krijgen, dat vier weken moest uitharden.
De liggers uit Friesland konden worden geplaatst. Tenminste …
“In winterse, uitdagende omstandigheden hebben we met man en macht een tijdelijke dam aangelegd met extra veel zand om opnieuw annulering van het inhijsen van de liggers wegens hoogwater te voorkomen. Hierna konden we eindelijk de brug zonder verdere vertraging afbouwen. Na afronding van het onderwaterwerk en de landhoofden verliep de rest van de bouw vlot. Er werd intensief samengewerkt en nachtenlang doorgewerkt om alles op tijd af te krijgen”, aldus Herman van der Linde.
Nu de brug in gebruik is, kan het project worden afgerond. Maar niet voordat er vijftig zwaluwnesten begin september 2024 veilig konden uitvliegen. De nesten zijn leeg en de laatste afronding van de geul rondom de brug is begonnen.
Een brug vol innovatie
Deze brug over de nevengeul is uniek omdat deze bij extreem hoogwater helemaal onderwater kan verdwijnen. Er zijn daarom innovatieve oplossingen ingebouwd om de veiligheid te garanderen.
- De holle betonnen liggers zijn extra verankerd om te voorkomen dat het brugdek bij extreem hoogwater gaat opdrijven of gaat verschuiven.
- De leuning is slim ontworpen en kan snel binnen 24 uur worden verwijderd bij hoge waterstanden. Obstakels zoals bomen kunnen hierdoor geen ernstige schade aan de brug veroorzaken.
“Het ontwerp van de brug is een balans tussen waterstandsdaling, veiligheid en duurzaamheid. Vanuit de beperkte middelen moest een stevige en onderhoudsvriendelijke brug worden ontworpen die bestand is tegen hoogwater en drijvend materiaal. De brug is een waar icoon voor de plek. Een bijzondere toevoeging waren twee balkonnetjes (uitkraging) in het midden van de brug die dienstdoen als uitkijkpunt. Daarnaast is ervoor gezorgd dat de brug past binnen het begrazingsplan, zodat koeien eronderdoor kunnen lopen. Mede dankzij de vasthoudendheid van Herman en Mayke is dit complexe project succesvol afgerond. Ik ben trots op het mooie ontwerp dat is neergezet”, Hans van Engen, landschapsarchitect provincie Noord-Brabant.
